Torfowisko to miejsce, gdzie odkłada się torf – utwór organiczny powstający niemal wyłącznie ze szczątków roślin w środowisku wysyconym wodą i w warunkach beztlenowych.
W zależności od tego, skąd pochodzi zasilająca torfowisko woda i jakie ma parametry chemiczne, wyróżniamy różne typy torfowisk, z charakterystyczną dlań roślinnością i rodzajem odkładającego się złoża torfu. Dla przykładu, torfowiska wysokie to takie, które wykształciły się w środowisku silnie kwaśnym i ubogim w związki odżywcze i zasilane są jedynie wodami opadowymi. Występują one najczęściej na terenach wododziałów.
Schematyczny przekrój przez torfowisko wysokie, wytworzone na miejscu zarośniętego przez roślinność jeziora i przez zatorfienie sąsiedniego lasu (wg E. Myślińskiej, 2001):
1 – torf jeziorny, 2 – torf trzcinowy, 3 – torf turzycowy, 4 – torf leśny, 5 – starszy torf stagnowy, 6 – młodszy torf stagnowy.
Złoże torfu rośnie bardzo powoli – ok. 1 mm na rok. Obecnie istniejące torfowiska to magazyny węgla uwięzionego w szczątkach roślinnych przez całe tysiąclecia. Szacuje się, że w naszej strefie klimatycznej hektar zdrowego, żywego torfowiska rocznie akumuluje ok. 300 kilogramów węgla w związkach organicznych powstających w procesie fotosyntezy. W tym celu musi pochłonąć z atmosfery 1100 kg dwutlenku węgla.
Torfowiska pełnią także drugą ogromnie ważną rolę: stabilizują stosunki hydrologiczne na danym terenie. Są naturalnymi zbiornikami retencyjnymi regulującymi odpływ wód. To niezwykle ważna, zwłaszcza w warunkach górskich, właściwość – działają jak gąbka i potrafią zatrzymać lub zmniejszyć ryzyko powodzi, oddając wodę w warunkach suszy. Retencjonowanie wód staje się zaś coraz pilniejszą potrzebą w obliczu regularnie pojawiających się okresów suszy czy krótkich, nawalnych deszczów powodujących zagrożenie powodziowe.
Ale torfowiska to nie tylko magazyny węgla, złoża torfu czy zbiorniki retencyjne. To również fascynujące ekosystemy z niezwykłym światem roślin i zwierząt. Istotną składową torfowisk wysokich są mchy torfowce, dzięki swej wyspecjalizowanej budowie magazynujące w swoich tkankach ogromne ilości wody (nawet sporo ponad 10-krotność swojej suchej masy – dzięki czemu, jak wspomniano powyżej, torfowiska to ogromne i bardzo skuteczne „gąbki”). Poza nimi można tu spotkać także m.in. rzadkie owadożerne rośliny, takie jak rosiczki czy tłustosz pospolity, jak również żurawinę, dla której torfowiska to naturalne miejsce występowania.
W przeszłości torf stanowił cenne źródło energii, obecnie jest wykorzystywany w ogrodnictwie i uprawie roślin. Wolne tempo formowania torfu powoduje, że powinien być traktowany jako zasób nieodnawialny.
Niestety, torfowiska to jedne z najszybciej zanikających ekosystemów naszej strefy klimatycznej. Wysycone wodą i porośnięte mchami, nie mogą być wykorzystane jako tereny uprawne lub pastwiska, nie rosną tu okazałe drzewa, podmokły teren utrudnia gospodarkę leśną. Dlatego też wiele torfowisk było lub wciąż jest regularnie odwadnianych.
Z uwagi na swoje wybitne walory przyrodnicze oraz rolę, jaką pełnią dla człowieka, zasługują one na szczególną ochronę.
Rosiczka okrągłolistna
